Historycy Pomorze

Eryk Pomorski

Przyszłym władcą Szwecji wybrany został gdy miał 13 lat. Prawie równocześnie ogłoszono go następcą tronu w Danii. Sześć lat wcześniej przyznano mu podobny tytuł w Norwegii. Korony szwedzką, duńską i norweską nałożono na jego skronie w Kalmarze w czerwcu 1397 roku. (Stąd nazwa, "Unia Kalmarska" powstała równo 600 lat temu.) Aktu tego dokonali przedstawiciele trzech krajów, podpisując dokument z obietnicą wierności nowemu, 14-letniemu królowi.

Monarcha nie był Szwedem, Duńczykiem ani Norwegiem. Urodził się w Słupsku jako syn miejscowego księcia Warcisława VII i pochodził ze słowiańskiego rodu Gryfitów. Matką jego była księżniczka meklemburska Maria a babką Elżbieta, córka króla Polski Kazimierza Wielkiego. Jak jednak młodziutki chłopak, pochodzący z mało znaczącej rodziny prowincjonalnych książąt mógł zrobić tak oszałamiającą karierę stając się władcą trzech królestw?

Ogromną rolę odegrały tu niezwykle ważne, szczególnie w średniowieczu, związki rodzinne. Nigdy nie zapominano o nich i umiano wyliczyć nawet te najodleglejsze. Jego cioteczną babką była królowa Małgorzata, władająca trzema skandynawskimi państwami. Królowa nie miała następcy, bowiem jej jedyny syn Olof zmarł porażony chorobą. Wybrała więc na swego spadkobiercę krewniaka z prowincjonalnego miasteczka na Pomorzu. Na chrzcie ów słowiański książę otrzymał tradycyjne w jego rodzie imię Bogusław. Ale wezwany na dwór w Kopenhadze gdzie miał się wychowywać i przygotowywać do przyszłej roli zaczął występować pod imieniem Eryk (Erik). Właśnie jako król Eryk I lub Eryk Pomorski (Erik av Pommern) przeszedł do historii. Kierując się interesami Danii prowadził wyczerpującą wojnę z Hanzą, popadał w konflikty z krzyżakami oraz z Brandenburgią. Miał też kłopoty ze swymi skandynawskimi poddanymi a największe ze Szwedami. Nie bardzo dowierzał ich wierności i liczne stanowiska oraz zamki w Szwecji obsadzał zaufanymi Duńczykami lub Pomorzanami, sprowadzonymi ze Słupska.

Przyjaźnił się z królem Władysławem Jagiełłą i odwiedzał go w Polsce. Raz pośpieszył z Kopenhagi do Krakowa z ogromnym orszakiem na koronację Zofii Holsztyńskiej, czwartej małżonki Władysława. Wówczas to kilku Skandynawów, w tym Szwedów, z otoczenia Erika zapisało się na studia na Uniwersytecie Krakowskim. Drugi raz był w Polsce wracając z pielgrzymki do Ziemi Świętej. Spotkał się wówczas z Jagiełłą w Kaliszu.

Panowanie Erika nie było szczęśliwe, spokojne ani też długotrwałe. Królewskie dążenie do zcentralizowanej, silnej władzy wywołało protesty, które przerodziły się następnie w zbrojny bunt. Było nim powstanie chłopskie w Szwecji pod wodzą Engelbrekta. Eryk nie potrafił go opanować i stopniowo tracił szanse na utrzymanie tronu nie tylko w Szwecji ale i w Norwegii oraz Danii. Wreszcie w 1438 r. pozostała mu w rękach jedynie Gotlandia.

Umocnił się na niej przy pomocy grupy zwolenników i zamienił wyspę w korsarskie gniazdo, z którego atakował byłych poddanych. Korsarskie okręty, wysyłane przez Erika, atakowały żeglugę szwedzką i duńską. Kiedyś uśmiechnęło się do niego szczęście. Koło wyspy w sztormie rozbił się statek jego największego konkurenta, władcy Danii Krzysztofa III wiozący część królewskiego skarbu. Eryk sprowadził z Lubeki nurka, który stosując skórzany skafander i rurki do oddychania zdołał wydobyć na powierzchnię owe bogactwa.

Gotlandia pozostawała pod panowaniem Eryka przez jedenaście lat. Próbował organizować z niej nawet wyprawę zbrojną do Szwecji, znajdując wśród szwedzkich magnatów grupę zwolenników. Zamiar ten nie powiódł się i ostatecznie w 1439 Eryk został oficjalnie zdetronizowany. Jego konkurentem do sztokholmskiego tronu był Karl Knutsson Bonde, który po latach sam musiał szukać schronienia w Gdańsku ("Puckie państewko Karola VIII" - "Polonia" - 1995 nr 1).

Wreszcie Eryk musiał opuścić nawet Gotlandię. Schronił się w Darłowie, nadmorskim miasteczku u ujścia Wieprzy do Bałtyku. Tu zamieszkał w miejscowym zamku, jednej z potężniejszych warowni całego Pomorza.

Zdetronizowany król przywiózł ze sobą ogromny skarbiec królewski. Złożył go na trzecim piętrze istniejącej do dzisiaj potężnej baszty mieszczącej też bramę prowadzącą do wnętrza darłowskiego zamku. Wewnątrz murów warowni mieścił się też wielki dom z komnatami mieszkalnymi oraz budynek z piękną ogromną salą o gwiaździstym sklepieniu. W niej Eryk przyjmował gości. Występował wobec nich nadal jako władca trzech państw Danii, Szwecji i Norwegii a na jego dworze w Darłowie przebywało wielu wiernych mu Skandynawów. Na dworze darłowskim snuto różne nierealne plany o odzyskaniu utraconych tronów. Pomóc w tym miały Erykowi ogromne skarby, wśród których znajdowała się podobno m.in. szczerozłota figura Chrystusa wysokości kilkunastoletniego chłopca oraz złoty gołąb wysadzany szlachetnymi kamieniami.

Z planów powrotu na królewskie trony nic nie wyszło. Eryk zmarł w Darłowie w 1459. Pochowany został w miejscowym kościele Najświętszej Marii Panny gdzie za głównym ołtarzem ustawiono jego sarkofag. O tym, że jest to miejsce spoczynku króla świadczą umieszczone na kamiennym sarkofagu herby trzech państw: Szwecji, Danii i Norwegii.

W 1734 gdy zawalił się strop grobowej krypty otwarto wówczas również sarkofag oraz królewską trumnę. Jak świadczą zapisy dokonane przez władze Prus, do których wówczas należało Darłowo, w trumnie znaleziono wspominanego w legendach wspaniałego złotego gołębia. Fakt ten potwierdzał by opowieści o pozostałych skarbach Eryka i o złotej figurze Chrystusa. Nie wiadomo jednak co się stało z tymi ogromnymi bogactwami. Jedna z legend opowiada, że przed śmiercią król ukrył je w korycie rzeki przepływającej pod zamkiem. I jak chce opowieść pilnuje ich tam ten sam nurek, który niegdyś wydobył część z nich z zatopionego statku koło Gotlandii.